Trong thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công nghệ số được ứng dụng vào mọi mặt của đời sống xã hội. Cùng với những lợi ích to lớn mà chuyển đổi số mang lại, không gian mạng là mặt trận nóng bỏng về tư tưởng, nơi các thế lực thù địch ráo riết đẩy mạnh âm mưu “diễn biến hòa bình”, xuyên tạc nền tảng tư tưởng của Đảng. Trước tình hình đó, việc xây dựng “lá chắn số” vững chắc để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là yêu cầu cấp thiết, có ý nghĩa quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam.
Kỷ nguyên mới và những yêu cầu mới
Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc là giai đoạn phát triển mang tính bước ngoặt, đánh dấu sự bứt phá mạnh mẽ của Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng để thực hiện hiệu quả mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, mọi người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đảng ta xác định, từ Đại hội XIV trở đi, đất nước ta sẽ chính thức bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Đây là thời điểm hội tụ đầy đủ các điều kiện “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”, “mọi người dân Việt Nam, hàng trăm triệu người như một, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đồng tâm hiệp lực, chung sức đồng lòng, tranh thủ tối đa thời cơ, thuận lợi, đẩy lùi nguy cơ, thách thức, đưa đất nước phát triển toàn diện, mạnh mẽ, bứt phá và cất cánh”(1).
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trọng tâm là chuyển đổi số quốc gia đang tác động trực tiếp đến đời sống chính trị, kinh tế - xã hội. Sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông xã hội vừa đem lại những giá trị hữu ích nhưng cũng ẩn chứa nhiều nguy cơ, thách thức đối với công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Các thế lực thù địch, phản động lợi dụng không gian mạng để gia tăng các hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước. Bằng các thủ đoạn tinh vi, các thế lực thù địch tấn công trực diện vào nền tảng tư tưởng của Đảng, gieo rắc hoài nghi, kích động "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" thông qua các nội dung sai trái, độc hại trên các phương tiện truyền thông xã hội, đặc biệt nhằm vào giới trẻ. Bởi vậy, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong kỷ nguyên số là nhiệm vụ không thể tách rời trong bối cảnh hiện nay. Thực tế đặt ra yêu cầu, mỗi người trong kỷ nguyên số phải trang bị cho mình những “lá chắn số” vững chắc, đó là bản lĩnh đấu tranh, phản bác những thông tin xấu, độc, khẳng định cái đúng, cái tốt đẹp trong xã hội. “Lá chắn số” góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng, tạo môi trường số an toàn và bền vững, phục vụ phát triển xã hội số.
Nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam là chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây là kim chỉ nam cho mọi đường lối, chính sách của Đảng, là cơ sở lý luận để xây dựng và phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, dẫn dắt dân tộc Việt Nam vượt qua bao thử thách, từ đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước đến công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa, các thế lực thù địch triệt để lợi dụng không gian mạng để gieo rắc những luận điệu sai trái, phản động. Các thủ đoạn ngày càng tinh vi, núp bóng dưới dạng phản biện xã hội, tự do ngôn luận, bảo vệ dân chủ… để che đậy mưu đồ đen tối.
Việt Nam là một trong những nước đứng đầu thế giới về tỷ lệ người dùng internet và các phương tiện truyền thông xã hội. Tính đến tháng 1-2024, Việt Nam có 78,44 triệu người sử dụng internet, tương đương 79,1% dân số(2). Trung bình mỗi tháng có hàng trăm nghìn bài viết, video trên internet, các phương tiện truyền thông xã hội có nội dung liên quan đến Việt Nam, trong đó, tỷ lệ không nhỏ các bài viết, video có nội dung xuyên tạc, chống phá Đảng và Nhà nước nước ta (khoảng 67% bài viết được phát tán trên mạng xã hội Facebook, số còn lại phát tán trên các kênh truyền thông xã hội Youtube, blog cá nhân hoặc các kênh tin tức phản động)(3). Điều này cho thấy tính chất nguy hiểm, phức tạp của mặt trận tư tưởng trong thời đại số, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải xây dựng một hệ thống bảo vệ nền tảng tư tưởng vững chắc trong không gian số.
Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22-12-2024, của Bộ Chính trị, “Về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, nêu rõ một trong 5 quan điểm chỉ đạo của Đảng ta, đó là: “Bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng; bảo đảm an ninh mạng, an ninh dữ liệu, an toàn thông tin của tổ chức và cá nhân là yêu cầu xuyên suốt, không thể tách rời trong quá trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”. Để thực hiện hiệu quả nghị quyết của Đảng, việc xây dựng “lá chắn số” chính là thiết lập hệ thống bảo vệ nền tảng tư tưởng trong môi trường số, ngăn chặn, xử lý, phản bác và vô hiệu hóa các thông tin sai trái, thù địch.
Hệ thống bảo vệ gồm tổng thể các yếu tố, từ con người, hệ thống chính sách, pháp luật, công cụ truyền thông, công nghệ, hạ tầng kỹ thuật số… Mặt khác, “lá chắn số” còn là sự chủ động tấn công, chiếm lĩnh không gian mạng với nội dung tích cực, khoa học, chính xác, mang lý tưởng cách mạng và tinh thần thời đại. Xây dựng “lá chắn số” để chống lại các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng cũng là một bước cụ thể hoá tinh thần Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-10-2018, của Bộ Chính trị khoá XII, về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”. Nghị quyết nêu rõ, một trong những quan điểm chỉ đạo xuyên suốt trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng hiện nay là phải kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”; “xây” là cơ bản, “chống” phải quyết liệt, hiệu quả.
“Lá chắn số” giữ vai trò quan trọng trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng, thể hiện ở nhiều phương diện. Đây là lớp phòng vệ giúp phát hiện kịp thời và xử lý hiệu quả các luồng thông tin độc hại. Đồng thời, “lá chắn số” góp phần xây dựng một không gian mạng lành mạnh và hình thành văn hoá số - tập hợp các quy tắc ứng xử, chuẩn mực, niềm tin, giá trị của con người trong môi trường số, từ đó định hướng nhận thức cộng đồng theo những giá trị đúng đắn. “Lá chắn số” còn giúp nâng cao khả năng tự “đề kháng” cho công dân số trước những thông tin xấu, độc, đặc biệt là thế hệ trẻ - những người thường xuyên sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội.
Một số giải pháp xây dựng “lá chắn số” trên không gian mạng
Việc xây dựng “lá chắn số” đòi hỏi một chiến lược toàn diện với các giải pháp cụ thể và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức, nhất là ban chỉ đạo 35 các cấp. Về mặt pháp lý, cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý về an ninh mạng, an toàn thông tin, bảo vệ người dùng internet trước các hành vi vi phạm pháp luật. Cần tăng cường thực thi nghiêm minh, xử phạt đúng pháp luật các đối tượng sử dụng không gian mạng để chống phá Đảng, Nhà nước, đồng thời phổ biến, giáo dục pháp luật để người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ khi sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội. Về mặt công nghệ, phát triển và ứng dụng các nền tảng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) để tự động nhận diện, phân tích và cảnh báo thông tin độc hại. Sử dụng một số mô hình ứng dụng AI để sàng lọc và gắn cờ nội dung xấu trên các phương tiện truyền thông xã hội. Bên cạnh đó, cần xây dựng mạng lưới cộng tác viên linh hoạt, hoạt động 24/7 để đấu tranh, phản bác với các luận điệu xuyên tạc một cách kịp thời, hiệu quả.
Trong lĩnh vực truyền thông, cần phát huy vai trò định hướng của báo chí thông qua các phương tiện truyền thông xã hội. Nhận diện sớm những vấn đề xã hội có thể phát sinh, chủ động nắm bắt dư luận xã hội đấu tranh với những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch. Bên cạnh đó, cần chủ động lan toả những nội dung tích cực, thông tin về những thành tựu trong quá trình đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước; những thành tựu về nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân Việt Nam; về dân chủ và thực hành dân chủ, các quyền của người dân ngày càng được tôn trọng… góp phần quan trọng định hướng, hình thành dư luận xã hội tích cực trên không gian mạng. Đây chính là những “lá chắn số” góp phần phản bác lại các luận điệu sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Việc xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị, am hiểu công nghệ và kỹ năng truyền thông số là yếu tố then chốt để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong kỷ nguyên số. Bên cạnh đó, sự phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa các chủ thể trong hệ thống chính trị có vai trò rất quan trọng, sẽ tạo nên một mạng lưới phòng thủ vững chắc, nhiều tầng, nhiều lớp trên không gian số.
Cuộc đấu tranh tư tưởng trên không gian mạng là cuộc chiến không tiếng súng nhưng đầy cam go, quyết liệt. Muốn xây dựng “lá chắn số” vững chắc, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực của toàn dân. Mỗi tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, mỗi người dân phải là một “pháo đài” vững chắc, không bị dao động, không thờ ơ trước những luận điệu sai trái, phản động. Trong đó, thanh thiếu niên là lực lượng xung kích, đi đầu và mang tính quyết định bởi ưu thế tiếp cận công nghệ nhanh, khả năng thích ứng cao và tinh thần đổi mới, sáng tạo. Mỗi thanh niên cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong việc xây dựng, bảo vệ, mở rộng “vùng xanh tư tưởng” trên không gian mạng, chủ động lan tỏa các giá trị tích cực, chia sẻ những câu chuyện đẹp, phản ánh thành tựu của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng. Chủ động nâng cao bản lĩnh chính trị, bồi dưỡng đạo đức, lý tưởng cách mạng, trang bị kỹ năng phân tích và đánh giá thông tin khi sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội. Khi phát hiện thông tin sai trái, cần có thái độ rõ ràng, không im lặng, không vô cảm, chủ động phản bác trên cơ sở thực tiễn xác đáng. Những hành động nhỏ, thiết thực từ mỗi cá nhân sẽ tạo nên sức mạnh to lớn góp phần xây dựng “lá chắn số” vững vàng.
Xây dựng “lá chắn số” không chỉ là nhiệm vụ cấp bách, mà còn là trách nhiệm lâu dài của toàn Đảng, toàn dân, nhất là thế hệ trẻ. Trong kỷ nguyên số, việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng chính là bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, bằng tinh thần cảnh giác, chủ động và đổi mới. Khi mỗi cá nhân trở thành một “chiến sĩ” trên mặt trận tư tưởng, sẽ góp phần tạo nên hệ thống bảo vệ vững chắc, đưa Việt Nam tiến bước vững vàng trong kỷ nguyên mới./.
TS Vũ Hoài Phương - Nguyễn Thị Thu Hiền
Học viện Báo chí và Tuyên truyền
-------------------------
(1) GS, TS Tô Lâm: “Một số nội dung cơ bản về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; những định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 1-11-2024,https://www.tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/ky-nguyen-moi-ky-nguyen-vuon-minh-cua-dan-toc-ky-nguyen-phat-trien-giau-manh-duoi-su-lanh-dao-cam-quyen-cua-dang-cong-san-xay-dung-thanh-cong-nuoc-vie
(2) Ngọc Bích: “Đầu tư hạ tầng và đảm bảo an toàn để phát triển Internet Việt Nam”, Báo điện tử VietnamPlus, ngày 20-11-2024, https://www.vietnamplus.vn/dau-tu-ha-tang-va-dam-bao-an-toan-de-phat-trien-internet-viet-nam-post994487.vnp
(3) Bùi Thanh Sơn: “Nhận diện và đấu tranh với các thủ đoạn chống phá trên không gian mạng”, Báo Quân đội nhân điện tử, ngày 3-9-2023, https://www.qdnd.vn/phong-chong-dien-bien-hoa-binh/nhan-dien-va-dau-tranh-voi-cac-thu-doan-chong-pha-tren-khong-gian-mang-740796